آلبوم: Spellbound

هنرمند: Trilok Gurtu

ناشر: Moosicus Records

سال انتشار: ۲۰۱۳

گونه: جز، فیوژن

ترلوک گورتو (Trilok Gurtu) آهنگ‌ساز و نوازنده‌ی هندی‌تبارِ درام، طبلا و پرکاشن، آخرین آلبومش، «مسحور» (Spellbound) را به مرشد دوران جوانی‌اش، دن چری (Don Cherry)، نوازنده‌ی فقید ترومپت و یکی از بزرگانِ جَز تقدیم کرده است. گورتو در سی سال گذشته در آثار متعددش، موسیقی سنتی هند را در ژانر‌های گوناگونِ کلاسیک، جَز، پاپ و الکترونیک به‌کار گرفته و با موسیقی‌دان‌های بزرگی ‌چون یان گاربارک (Jan Garbarek)، شانکار (Shankar)، جان مک‌لافلین (John McLaughlin)، تاریا ریپدال (Terje Rypdal)، ذاکر حسین (Zakir Hussein) و دن چری به همکاری پرداخته است. در توضیحِ مختصاتِ کارِ هنری گورتو جمله‌ی جان فوردهام، ستون نویس سبک جَز نشریه‌ی گاردین روشن‌گر است: «او موسیقی‌دان روشن‌فکری است که پذیرای جز، موسیقی کلاسیک هند، بداهه‌پردازی‌های انتزاعی و موسیقی پاپ آسیایی است و در کنار همه‌ی این‌ها یک نوازنده‌ی خیره‌کننده‌ی پرکاشن.»

گورتو در «مسحور» قطعات معروفی از استادانِ ترومپتِ جَز را در کنار چند قطعه به آهنگسازی خود به دستِ بهترین نوازندگان معاصر این ساز سپرده و خود نیز به عنوان رهبر پروژه، آهنگ‌ساز و نوازنده‌ی درام، طبلا و پرکاشن آن‌ها را همراهی کرده است.

در توضیحِ نتیجه‌ی درآمیختن مؤلفه‌های موسیقی هند با کار دو نسل از ترومپت‌نوازان درگذشته و زنده‌ی سبک جَز در این آلبوم باید به ترکیب «قدری عجیب و البته پیشرو» اشاره کنم. عجیب به دلیل این‌که یک نوازنده‌ی ساز‌های کوبه‌ای انواع فرم‌ها و لحن‌های نوازندگی ترومپت در دورانِ معاصر را در اثر خود معرفی می‌کند و پیشرو به خاطر تجربه‌ی بدیع و رنگارنگ خالقِ اثر در تلفیق جَز کلاسیک و معاصر با موسیقی مشرق زمین.

گورتو در «مسحور»، هم نگاهی به آثار معروفِ نوشته‌شده برای ترومپتِ جَز داشته و هم فرم‌های مختلفی از نوازندگی این ساز -که به کارش فضاهایی متنوع نیز بخشیده- را در کنارِ دغدغه‌‌ی اصلی موسیقایی‌اش، یعنی به‌کارگیری اجزا و ریتم‌های موسیقی هند در سبک جَز را پیش برده است. گورتو با نگاه ویژه‌اش به ترومپت به عنوان سازی بین‌المللی که در هر منطقه از جهان با سبک و لهجه‌ای متفاوت نواخته می‌شود، به سراغ نوازنده‌های شناخته‌شده‌ی این ساز در کشور‌های مختلف رفته است. در این راه و برای ضبط این آلبوم، به نروژ، ترکیه، آلمان، آمریکا، فرانسه و ایتالیا سفر کرده است و در این ماجراجویی جهانی با نوازندگان سرشناسی چون نیلز پیتر مولوائر (Nils Petter Molvaer)، ابراهیم معلوف (Ibrahim Maalouf)، حسن گوزتلیک (Hasan Gözetlik)، پائولو فرسو (Paolo Fresu)، ماتیاس هوفس (Matthias Höfs)، آمبراس آکینوموسیرئی (Ambrose Akinmusire)، و ماتیاس شرایف (Matthias Schriefl) به همکاری پرداخته.

آلبوم با یک مقدمه‌ی بسیار کوتاه از دونوازی بداهه و قدیمی گورتو و چری آغاز می‌شود. در قطعه‌ی دوم حسن گوزتلیک، نوازنده‌ی ناشناس ترکیه‌ای قطعه‌ی معروف “Manteca” از ساخته‌های دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie)، اسطوره‌ی بی‌باپ و ترومپت را به همراه سازهای کوبه‌ای و پیانو با تمپوی بالا به اجرا می‌گذارد که این قطعه مربوط به مجموعه‌ی تجربیات گیلسپی در موسیقی آمریکای لاتین است. آهنگی درخشان و پر انرژی که در آن بداهه‌پردازی‌های گوزتلیک با ترومپتی که صدایی شبیه قره‌نی دارد و نگاه او به موسیقی خاورمیانه در بازاجرایی از سبکِ جَز تحسین‌برانگیز است.

بشنوید: قطعه‌ی Manteca

قطعه‌ی سوم “Jack Johnson/Black satin” که اشاره به دو کار معروف مایلز دیویس (Miles Davis) دارد، توسط پیتر مولوائر، ترومپتیستِ صاحب‌سبک نروژی اجرا شده است. طبق انتظار در این کار هم همان نوای همیشه عجیب و خفه‌شده‌ی ساز مولوائر را می‌شنویم. مولوائر علاوه بر این در آهنگ “Spellbound” نیز نوای پررنگ ساز‌های ضربی و افکت‌های کلامی گورتو را همراهی کرده است.

در ادامه، نوازنده‌ی ترومپتِ ربع پرده (عربی)، ابراهیم معلوف، در دو قطعه‌ی “Cuckoo” به آهنگسازی تورلیک گورتو و“Universal Mother” از دن چری ساز زده است. قطعهٔ “Cuckoo” با ملودی و کلام فوق‌العاده‌ی گورتو که بر اساس آواز یک پرنده نوشته شده، نقطه‌ی تلاقی موسیقی عربی، هندی و جز است. در ادامه،“Universal Mother” نیز قطعه‌ی دو پاره‌ای است که ابتدا با بداهه‌پردازی‌های معلوف و صدای اندوهناک و تعزیه‌وار ترومپت او آغاز می‌شود و در ادامه با حفظ فاصله از فضای ابتدایی قطعه در یک فضای ریتمیک به سرانجام می‌رسد.

بشنوید: قطعه‌ی Cuckoo

پائولو فرسو، نوازنده‌ی سرشناس ایتالیایی ترومپت و فلوگل‌هورن، در قطعه‌ی پنجم آلبوم آهنگی به نام “Berchidda” از ساخته‌های شخصی‌اش را که تصویری آشنا از ملودی‌های ایتالیایی است را به اجرا گذاشته و گورتو نیز با پاساژ‌هایی کلامی، که به موسیقی قوالی نزدیک است او را همراهی کرده. فرسو هم‌چنین درآهنگ “Cosmic Roundabout/Brown Rice” نیز در کنار گورتو به نوازندگی پرداخته. این قطعه که با هم‌نشینی زیبایی از طبلا، ترومپت و قوالی پدید آمده، به خاطر حالت ذکرگونه‌ای که در آن گورتو نام مرشدش را تکرار می‌کند، ادای دین تمام و کمالی به دن چری است.

بشنوید: قطعه‌ی Cosmic Roundabout/Brown Rice

قطعه‌ی شماره‌ی شش “Like Popcorn” با نوازندگی ترومپت ماتیاس شرایف، نوازنده‌ی جوان آلمانی، همراه است. در این آهنگ با اتمسفری ملودیک‌تر از قطعات دیگر، ترکیبی از نوازندگی هم‌زمان درام و طبلای گورتو با نوازندگی تکنیکی شرایف به گوش می‌رسد.

آهنگ بعدی با نام “Haunting” به دور از فضایِ کلی آلبوم با هم‌نوازی پیانو، درام، ویلن‌سل و صدای لطیف ترومپت ماتیاس هوفس، نوازنده‌ی ترومپت کلاسیک، یکی از دل‌نشین‌ترین قطعات آلبوم را شکل داده است. در قطعه‌ی دیگری با نام ”All Blues” که بازاجرایی از ساخته‌های مایلز دیویس از آلبوم بسیار معروف “Kind of Blue” است، با موسیقی پیچیده‌ای روبرو می‌شویم که با سوال و جواب‌های دو ترومپت با نوازندگی آمبراس آکینوموسیرئی، از نوازندگان جز معاصر آمریکا، و ماتیاس هوفس همراه گردیده.

مسحور در مرز باریکی میان یک اثر تجربه‌گرا، تلفیقی و یک جَز اصیل سیر می‌کند. در نهایت می‌توان آن را یک هستی‌شناسی ترومپتِ معاصر دانست. یازده قطعه‌ی متنوع که هر یک روشِ نوازندگی، صدا‌دهی و رنگ‌آمیزی منحصر به فردی از ساز ترومپت را در کنار نگاه مستقیم سازنده‌اش به موسیقی سنتی شبه‌قاره را به نمایش می‌گذارند.