«هر یک از این آهنگ‌های مردم ما نمونه‌ی واقعی تکامل هنری است. من آن‌ها را شاهکارهای مینیاتور می‌دانم. هم‌سطح فرم‌های وسیع‌تری که فوگ باخ و سونات موتزارت نمونه‌ی آن باشند. این آهنگ‌ها از لحاظ کیفیت و پرمایگی در دنیای فکر موسیقی خود را بدون جزئیات بیان می‌کنند.»(+) این‌ها کلمات یکی از برجسته‌ترین موسیقیدانان قرن بیستم، بلا بارتوک است. این آهنگ‌ساز و پیانیست مجاری به خاطر توجه ویژه و تلاشی که در ثبت، رشد، توسعه و گسترش نغمه‌های فولک داشت را یکی از بنیان‌گذاران آتنوموزیکولوژی(موسیقی‌شناسی قومی+) میشناسند. بارتوک در کنار تکنیک‌های سختی که در آثارش به خرج میداد، موسیقی خودش نیز از گذر زمانی که صرف موسیقی محلی میکرد، به مرور فرم و لحن بکر و بدیعی پیدا کرد. فرمی که برخی موسیقیدانان مجاری معاصرش از آن به آشفتگی تعبیر میکردند. چنان‌چه پیش می‌آمد که در اواسط عمر هنری خویش، با وجود شهرت بین‌المللی‌ای که نامش داشت، کنسرت‌هایش بعد از یک شب اجرا به دلیل اعتراض تماشاگران لغو شود. لحاظ داشتن مشکلات سیاسی‌ای که با دولت‌های فاشیست آن زمان داشت نیز در کنار این موضوع و مشکلات اقتصادی‌ای که درگیر آن بود موجب میشود که احوالات شخصی خوبی را نتوان برایش متصور شد. با این وجود نیز، آنچنان قدر ناشناخته از دنیا نرفت. در سالهای آخر عمرش به آمریکا مهاجرت کرد و تا پیش از مرگ آن‌جا بود و آثاری را نیز با ارکستر به اجرا در آورد.

بشنوید: رقص ترانسیلوانیایی از بارتوک، با اجرای آندراس کلر و جانوس پیلز

آلبوم پیش رو، چهل و چهار دوئت برای دو ویالون است. اثری که بارتوک در سال ۱۹۳۲ آن را به جهت استفاده‌ی آموزندگان و موسیقی‌پژوهان نگاشته است. بارتوک به منظور آشنایی نوازندگان با متودهای ویالون و یادگیری تکنیک‌های دشوار، این کتاب را نگاشته؛ اما در کنار این موضوع و از این رهگذر، قصد داشته تا نوازندگان مبتدی را به لطف نغمه‌ها از همان اوان کار با خصیصه‌های ذاتی موسیقی محلی آشنا کند. آهنگ پیش رو یکی از ملودی‌های بارتوک است که از رقص‌های ترانسیلوانیایی گرفته است. سادگی نغمه به همراه مختصات ملودیک و ریتمیک اما در عین حال پیچیده‌ی آن به خوبی مفید به فایده برای درک نیت بارتوک است. هرمان هسه جایی پس از شنیدن کنسرتویی برای ارکستر، یکی از آخرین آثار بارتوک، ده سال بعد از فوت او در توصیف موسیقی او گفته بود:

instead of cosmos, chaos; instead of order, confusion; instead of clarity and contour, splintering waves of sonic sensation; instead of structure and controlled development. random proportions and abstention from architectural design

با نگاه عمیق‌تر، هسه به خوبی در توصیف‌ش، چنان‌که در ادامه(ای که من نیاورده‌ام) می‌گوید، نبوغ بارتوک را نشانه رفته است. ولی حتی همین شروع نیز به نوعی میتواند تمجید از او تلقی شود.

• برای آشنایی کامل با بارتوک به مجموعه‌ی سه مقاله‌ی مفید سایت گفت‌و‌گوی هارمونیک(+) از پیتر هاگس مراجعه کنید.