آلبوم: Electra
هنرمند: Arild Andersen
ناشر: ECM Records
سال ساخت: ۲۰۰۳
گونه: Jazz
«مرا راه و روش زندگانی همان روش مرغ حق است که تا ابد در اندوه خویش باقی است و پیوسته بانگ حق از سینه بر‌می‌آورد. معبود من الهه ’نیوب‘ است که در گوری از سنگ خارا خفته و در غم و اندوه جاودانه به سر می‌برد و هرگز سرشک غم از چشمان او خشک نمی‌شود.»
این‌ها جملاتی از تراژدی الکترا اثر حماسه‌پرداز بزرگ یونان باستان، سوفوکل است. در مواجهه با این نمایشِ تراژیک می‌توان واژه‌هایی هم‌چون سوگ‌واری، مرثیه، اندوه و انتقام را به کارگرفت. و ذات این واژه‌ها درست جان‌مایه‌ی اقتباس موسیقایی نوازنده دوبل‌باس و آهنگساز بزرگ نروژی – آریلد اندرسن – از این تراژدی یونان باستان در آلبوم الکترا نیز هست.
اندرسن به عنوان یکی از قطب‌های جز معاصر و در مقامِ نوازنده و آهنگسازِ آوانگاردِ گونهٔ جز در آثار پیشین خود از جمله Hyperborean به خوبی نشان داده که در آمیختن عناصر موسیقی فولکلور با جز تبحر فراوانی دارد.در «الکترا» نیز او از تمام امکانات و تجربیات موسیقایی‌اش برای خلق نغماتی یگانه با اتکا بر الحانی متفاوت بهره برده که گاه در فواصلی دور از هم قرار دارند.
قرار گرفتن سه هم‌وطن بااستعدادِ اندرسن در کنار او که هر کدام آثار ممتازی از مواجههٔ جز با موسیقی فولکلور را در کارنامه‌ی هنری خود دارند، نقطهٔ قابل اعتنا در بررسی روند خلق الکترا است. آرو هنریکسن (Arve Henriksen) که نوای غریب ترومپتش به ساز‌هایِ بادیِ شرق دور به خصوص شاکوهاچی (سازی ژاپنی که با بامبو ساخته می‌شود) و دودوک نزدیک است، در قطعات سه‌گانهٔ Electra Song یکی از بهترین ملودی‌هایش را به اجرا گذاشته است. نیلز پیتر مولوائر (Nils Petter Molvaer) همکار دیگر اندرسن در این آلبوم، ترومپت‌نواز و متخصص موسیقی الکترونیک است که وظیفهٔ طراحیِ موسیقیِ ساز‌های کوبه‌ای را بر‌عهده داشته است. ضربی–کوبه‌ای‌هایی حماسی و شرقی که او سال‌ها پیش در آلبوم معروفش Khmer آن‌ها را با نوای ترومپتش در‌آمیخته بود. و نفر سوم ایویند آئارست (Eivind Aarset) گیتاریست و متخصص موسیقی الکترونیک که زخمه‌های کش‌دار و نگاهِ امبینت‌محورش به موسیقی را به قطعاتی از آلبوم سرایت داده است.
اما جدا از قطعات بی‌کلام در قطعات آوازی و کُرال، در کنار گروه کر زنان، بانوی آوازخوان یونانی ساوینا یاناتو (Savina Yannatou) مهارتش در آواز‌های فولکلور یونانی و مدیترانه‌ای را به کار گرفته و به بهترین‌شکل از زبان الکترا –دختر داغ‌دیده‌ی آگاممنون– مویه‌گری می‌کند.
آلبوم از هجده قطعه تشکیل شده که به غیر از هفت قطعهٔ آوازی نوشته‌شده توسط سوفوکل، بقیه توسط خود اندرسون آهنگسازی شده است.
قطعه‌ی آغازین Mourn که می‌توان آن را یک معرفی کامل از لحن سوگوارانهٔ آلبوم دانست، با آرشه‌کشی بی‌نظیر اندرسن اتمسفری وهم‌آلود و اندوهگین را تصویر می‌کند که تا پایان اثر نیز این فضا همراه با تمام قطعات پیش می‌رود.
برداشت اندرسن از قطعات کُرالی که سوفوکل مصنفشان بوده نیز جالب است؛ قطعاتی ضربی–حماسی که با صدای ترومپت نرم هنریکسن به فضاهایی اسرارآمیز و باستانی ختم می‌شوند.
اما نهایتِ هنرمندی پیرمرد نروژی در تریلوژی Electra Song به چشم می‌آید؛ جایی که نوای ترومپت غریب و ملودیک هنریکسن و زخمه‌های آهستهٔ اندرسن بر دوبل‌باس با ناله‌های ساوینا یاناتو در هم می‌آمیزند.
الکترا حاصل هم‌نشینی سه نسل از موسیقی‌دانان جز نروژ به رهبری آریلد اندرسن با روح و رنگ تراژدیِ یونان باستان است؛اتفاقی ویژه در جریانِ پیوندِ گروهی از موزیسین‌هایِ جز اروپایی با نغمات شرقی. اثری که به سختی بتوان آن را حتا در دسته‌بندی بی‌حدوحصر «جَز معاصر» جای داد. و این در حالی است که اصواتش غریبانه‌تر از آن هم هست که بتوان آن‌را به موسیقیِ کلاسیکِ معاصر مرتبطش ساخت. به هر حال این مدلی پیچیده از جز است که شاید در نگاه اول دور‌ترین فرم برای خلق تراژدی باشد ولی نیست.
آلبوم بینظیریه …