آلبوم: Spaces / فضا‌ها

هنرمند:   Nils Frahm / نیلز فرام

ناشر: Erased Tapes

سال انتشار: ۲۰۱۳

سبک: کلاسیک، الکترونیک

نیلز فرام، نوازنده‌ی پیانو و آهنگ‌ساز نئوکلاسیکِ آلمانی پس از انتشار آلبوم  The Bells و اثر درخشانش Felt که هر دو به موسیقی کلاسیک پیشروی اروپا تحت ارزش‌های مینمالیسم تعلق داشتند؛ در آلبوم اخیراً منتشر شده‌اش، فضا‌ها، یازده قطعه گلچین‌شده‌ از اجراهای زنده‌ی دو سال اخیرش را ارائه داده است. کنسرت‌های تک‌نفره‌ی فرام که او با تبحرش در اجرای افکت‌ها، سمپل‌ها و صدا‌های الکترونیک، همراه با نوازندگی استادانه‌ی پیانو و سینتی‌سایزر به اجرا گذاشته بیش‌تر به یک پرفورمنس روان‌گردان شباهت دارد تا یک اجرای زنده‌ از موسیقی کلاسیک یا الکترونیک. توصیه می‌کنم برای آشنایی با روح اجراهای زنده‌ی فرام این ویدئو را ببینید +

فضا‌ها از آن‌جا حائز اهمیت است که فرام موسیقی‌اش را در مرز مشترک فرم‌های بیانی گوناگون موسیقی کلاسیک، امبینت و موسیقی الکترونیک معاصر اروپا بنا می‌کند؛ فرم‌هایی که هیچ‌گاه تا به این اندازه به هم نزدیک نشده بودند. اما فرام این زبان‌های مستقلِ موسیقی را چگونه در قطعات این آلبوم در کنار هم به کار برده که این‌چنین صدایی واحد با لحنی منحصر به فرد پدید آمده است؟ از سویی فرام در تمام قطعات آلبوم با تکرار فیگور‌ها و نت‌های تنها و اتکایش به خط‌های ملودیک فوق‌العاده کوتاه مانند آن‌چه که در قطعات Said And Done  و Anter – Tristana – Ambre  می‌شنویم کل آلبوم را در فضایی نزدیک به روح خلسه‌آور مینمالیسم شبیه به آثار غیر کرال آروو پارت (Arvo Part) خلق می‌کند و از سویی می‌توان در قطعه‌ی پایانی آلبوم، Ross’s Harmonium، دید که او چگونه به ترکیب عجیبی از صدا‌دهی هارمونیوم، به عنوان یک ساز کلیسایی موسیقی کلاسیک و موسیقی اتمسفریک امبینت می‌رسد، که صدا‌ها مانند غبار در تمام فضای موسیقی پراکنده شده‌اند.

بشنوید: Anter – Tristana – Ambre

در پیوند فضا‌های موسیقی الکترونیک و بداهه‌نوازی پیانو، فرام با استفاده از سینتی‌سایزر، پیانو و همین‌طور استفاده‌ی افراطی از تکرار افکت‌ها و سمپل‌ها‌ی گسترده‌ی موسیقی الکترونیک، قطعه‌ی درخشان و قدسی Says  را خلق می‌کند که تصویری است از محلول شگفت‌انگیز بداهه‌نوازی و مدیتیشنِ حاصل از موسیقی الکترونیک. قطعه‌ای که در یک منحنی صعودی از لحاظ شدت صدا با یک «داون‌تمپو»^۱ آرام همراه با جملات رمانتیک و بسیار کوتاه پیانو آغاز می‌شود و آرام آرام با افزون شدن شدت صدا‌ها به نقطه‌ی هیجانی ویران‌گر و مالیخولیایی‌اش در نیمه‌ی دوم قطعه می‌رسد.

بشنوید: Says

فرام حتا گاهی به  مدل‌های پر‌هیجان و ریتمیکی از بداهه‌نوازی‌های پیانیست‌های جز سرک می‌کشد. در قطغه‌ی Hammers او با اتکا بر همان الگویِ تکرار، اما این‌بار با هیجان بیش‌تر و نوازندگی مبتنی بر تکنیک، با حفظ فاصله، به مدل بداهه‌نوازی‌های زنده‌ی کیت جرت (Keith Jarrett)، نوازنده‌ی افسانه‌ای پیانوی جز، نزدیک می‌شود. از لحاظ شباهت‌های شکلِ اجرا در این قطعه، فرام حتا مانند جرت هنگام بداهه‌نوازی زیر لب نغمه‌هایی را نیز زمزمه می‌کند.

تجربه‌ها و پل زدن‌ها میان جزیره‌های موسیقی معاصر توسط فرام به همین‌جا ختم نمی‌شود. او در قطعه‌ی ۱۶ دقیقه‌ای For – Peter – Toilet Brushes – More  از الگوی ضرب‌گیری روی سیم‌های پیانو (با چوب‌های درامز و پرکاشن) که از تجربه‌های جان کیج (John Cage) با «پیانوی دست‌کاری شده» (Prepared Piano) به یادگار مانده استفاده می‌کند؛ ولی نکته این‌جا است که حاصلِ موسیقی فرام چندان ارتباطی با موسیقی تجربی کیج پیدا نمی‌کند. فرام با تمرکزش در پیوند این تکنیک با موسیقی الکترونیک به صدا‌هایی می‌رسد که «نیک بارش» (Nik Bärtsch)، نوازنده‌ی سوئیسی پیانو، آن را تحت عنوان «ذن – فانک» در قالب‌های سبک جز ارائه می‌دهد.

بشنوید: Hammers

در فضا‌ها همان‌طور که از نام آن پیدا است فرام یک موسیقی اتمسفریک که حالات گوناگونی از اتفاقات حسی را برای شنونده‌ی خود به ارمغان می‌آورد را می‌سازد. ترکیبی از خلسه، هیجان و مدیتیشن که به طور قطع یکی از بهترین آلبوم‌های سال و یکی از نقاط عطف تجربه‌‌گرایی هنرمندان جوان کلاسیک معاصر است. فضا‌ها شاهکاری درون‌گرا است که می‌تواند به یک اثر بالینی برای عاشقان موسیقی بدل شود.

پانویس:

۱. داون‌تمپو یا تمپوی پایین (DownTempo) گونه‌ای از موسیقی الکترونیک نزدیک به فضاهای مدیتیشن سبک امبینت است. داون‌تمپو بر خلاف قالب غیر ضربی موسیقی امبینت دارای ضرب‌های آرامی است.